Dün 1. bölümünü yayınladığım köpeklerle ilgili yazımın bugün 2. bölümü ile devam ediyorum...
Üreme
Annelerini emen Dalmaçyalı enikler. Basenji hariç tüm köpek
ırkları senede iki kez yavrular, Dalmaçyalı gibi iri ırklar bir batında 10-12
enik doğurabilir…
Köpeklerin cinsel olgunluğa ulaşması 6-12 ay, sosyal
olgunluğa ulaşması ise 2 yıl alır. Küçük ırklar büyük ırklara nazaran daha
erken cinsel olgunluğa ulaşır. Büyük ırkların kancıkları genellikle 8-9
aylıkken ilk kez kızışırlar. Kancıklar ilk periyodlarını 6-18 ay arasında
görürler ve sonrasında bu süreç yaklaşık senede iki defa gerçekleşir. İstisnai
olarak sadece Afrikalı basenji ırkı senede bir periyod görüp bir kez yavrular…
Erkek köpek yaklaşık olarak 6. ayda cinsel olgunluğa erişir
ve bundan sonra sürekli çiftleşebilir. Büyük ırkların cinsel olgunluğa erişmesi
biraz daha uzun sürebilir. Erkek köpek kancıkların östrus esnasında bıraktığı
yumurtalardan çok daha fazla sperm üretir ve yaşlanana kadar her fırsatta
çiftleşmeye çalışır. Yorkshire teriyeri gibi küçük köpekler bir batında 2-3
enik doğurur. Büyük ırklar bir batında 10-12 enik doğurabilirler. Bir batında
en fazla eniğe sahip olan köpek, Birleşik Krallık'ta 2004 yılında 24 enik doğuran
bir Napoli mastifidir…
Köpeklerin yumurtaları yaklaşık 48 saat boyunca döllenebilir
durumda kalır. Spermler, kancığın üreme organlarında birkaç gün yaşayabilir.
Gebelik 63 gün sürer. Döllenmeden 25 gün sonra veterinerler köpeklerin hamile
olup olmadığını karın bölgesini muayene ederek anlayabilirler. Bu dönemde ultrason
da sağlıklı sonuç verebilir. Döllenmeden yaklaşık 40 gün sonra çekilen röntgen
filmleri ile de gebelik tespit edilebilir. Çoğu köpek normal doğum yapar. Ancak
bazı süs köpekleri ile gövdesine oranla büyük kafalı köpeklerin canlı enik
doğurabilmeleri için sezaryenle doğum yapmaları gerekebilir…
Kancığın kızışma periyodu 18-21 gün sürer. Bu sürecin ilk
aşaması olan proöstrus vulvanın hafifçe şişmesi ve kanlı boşaltım ile başlar.
Proöstrus normalde 9 gün sürer ancak 2-3 gün sürdüğü durumlar da olur. Bu
dönemde kancık, erkekleri cezbetmesine rağmen çiftleşmeye çalışanları reddeder.
İkinci aşama olan östrusta kanlı atık miktarı azalır ve rengi pembeleşir. Vulva
genişler, yumuşar ve bu aşamada dişi çiftleşmeye hazırdır. Bu aşama normalde
3-4 gün sürer ama 11 güne kadar uzadığı da olur. Kancık, döllenmenin
gerçekleşebileceği süreç bittikten sonra 1-2 gün daha erkekleri kabul edebilir.
Döllenmenin en ideal dönemde gerçekleşmesini sağlamak için veterinerler östrus
döngüsü boyunca vajinadan kan ve doku örnekleri alıp test edebilirler…
Östrus bittiğinde (yak. 14. gün) periyodun son aşaması yani
diöstrus başlar. Kanlı atığın rengi koyulaşır, vulva normal cüssesine döner ve
dişi erkekleri reddeder. Kanama ve şişme tamamen kaybolduğunda kızışma döngüsü
tamamlanmış olur. Diöstrus, eğer dişi hamile kalmadıysa 60-90 gün, hamile
kaldıysa doğuma kadar sürer. Periyod bittikten veya doğum yaptıktan itibaren
bir sonraki kızışma dönemine kadar geçen zaman aralığına anöstrus denir…
Kancığın ilk 2-3 kızışmasını geçirdikten sonraki dönem
köpekler için en iyi üreme zamanı olarak kabul edilir. Beş yaşından önce
döllenen kancıklar daha az sorunlu bir gebelik ve doğum geçirirler. Yaş
ilerledikçe batın sayısı azalır. 7 yaşından sonra kancıklar genellikle küçük
batınlara sahip olurlar ve doğum esnasında sorun yaşayabilirler. Uzmanlara göre
7 yaşından büyük kancıklar çiftleştirilmemelidir. Erkek köpekler yaşlandıkça
spermlerinin miktarı ve hareketliliği azalır…
Davranışlar
Köpekler sosyal canlılardır. Bu nedenle insanlarla ya da
diğer köpeklerle birlikte yaşamayı yalnız yaşamaya tercih ederler. Uzmanlara
göre köpek, atası kurt gibi bir sürü hayvanıdır. Binlerce yıldır insanların
seçici çiftleştirmesi sonucu insanlarla birlikte yaşamaya alışmış oldukları
halde, 1950 ve 60'larda yapılan bazı seminal çalışmalara göre küçük yaştan
itibaren insanlarla teması kesilen köpekler, köpeklerle bir arada olmayı
insanlarla bir arada olmaya tercih ederler…
Bölge işaretleme
Köpekler de kurtlar gibi hâkimiyet bölgesi bilincine sahip
hayvanlardır. Kurtlar, yabani ve avcı hayvanlar oldukları için çok büyük
bölgelerde hâkimiyet iddia edebilirler. Köpeklerin hâkimiyet alanı ise
genellikle sahibinin yaşadığı çevre ile sınırlıdır. Erkek köpek, yere,
duvarlara, ağaçlara sürünerek ve idrar bırakarak bölgesini kokusuyla işaretler.
Tarafsız bölgede karşılaşan yabancı köpekler birbirlerini koklaşarak,
sürünerek, kuyruk sallayarak ve kendilerine has bir poz vererek selamlar.
Bununla birlikte dişiler yavrularını korumak için tarafsız bölgede de diğer
köpeklere saldırabilir.[13] Erkek köpekler genellikle arka bacaklarından birini
kaldırarak, kancıklar ise çömelerek idrarını yapar…
Çıkardıkları
sesler
Mavi gözlü bir Haski (Sibirya kurdu). Haski gibi kuzeyli
köpekler havlamaktan ziyade ulurlar. Köpekler iletişim kurmakta kullandıkları
oldukça geniş bir havlama, hırlama ve uluma repertuarına sahiptir. Birçok köpek
sahibi, köpeğinin neşeli, üzgün, aç, korkmuş, incinmiş, sıkılmış vs. olup
olmadığını çıkardığı seslerden anlayabilir. Eniklerin bağımsız bireyler olmaya
başlamalarının göstergesi batındaki diğer eniklerle oynarken havlamaya
başlamalarıdır. Köpekler korkunca ve köşeye sıkıştırılınca hırlarlar. Bazı
ırklar, özellikle tazılar, av peşinde iken uluyacak şekilde yapay seçilime
uğramışlardır. Sibirya kurdu (haski) gibi bazı kuzey ırkları havlamaktan ziyade
ulurlar…
Davranış gelişimi
Enikler kör, sağır ve tamamen anneye bağımlı olarak doğar.
Anne içgüdüsel olarak eniklerini emzirir ve korur. Çoğu zaman, en güvendiği
kişi hariç kimseyi eniklere yaklaştırmaz. 10-14 gün sonra eniklerin gözleri ve
kulakları açılır. Enikler sepetlerini ve kardeşlerini keşfeder ve alıştıkları
bu ortamdan alınmaktan hiç hoşlanmazlar. 20 gün süren bu süreç köpek
gelişimindeki en kritik dört aşamadan ilkidir. Anne bu dönemde kısa süreli
olarak yavruları yalnız bırakmaya başlar…
Üçüncü haftadan itibaren eniklerin meraklı olanları sepetin
dışındaki dünyayı keşfetmeye başlar. Bu dönemde insanlarla iletişim kurmaları
eğer ileride evcil köpek olacaklarsa çok önemlidir. Bu dönemde insanlarla bağ
kurmayan köpekler hiçbir zaman tam bir evcil köpek ve ev arkadaşı olamaz ve
eğitilmeleri de çok zor olur. Ancak 3-7 hafta arasında enikler anneleri ve kardeşleri
ile iletişime de devam etmelidir. Bu dönemde anne eniklerini kendi yediklerini
çıkartarak beslemeye başlar, her istediklerinde emzirmez ve yavaş yavaş sütten
keser. Dördüncü haftadan itibaren eniklere haşlanmış et gibi yumuşak yiyecekler
verilebilir. Altıncı haftadan itibaren enikler sosyalleşmeye ve kendileriyle
ilgilenildiğinde yanıt vermeye başlarlar…
Köpeklerin gelişimindeki üçüncü kritik aşama 7 ila 12.
haftalar arasıdır. Uzmanlar bu dönemin insan-köpek bağı kurulması açısından en
verimli dönem olduğunu düşünmektedirler. Bu dönemde eniğin doğuştan sahip
olduğu, batında anne ve kardeşleri ile geçirdiği dönemde gelişimi açısından çok
önemli rol oynayan sürü içgüdüsü, hayvanlardan insanlara yöneltilebilir. Sahibi
sürünün liderinin kendisi olduğunu köpeğe öğretebilir. Köpek basit komutları
fazla tekrara gerek bırakmadan kolayca öğrenebilir…
Dördüncü ve son kritik aşama 12-16. haftalardır. Enik
annesinden bağımsızlığını ilan eder ve alışık olmadığı ortamlara gitmek
konusunda cesur davranır. Eniklerin fiziksel ve zihinsel olarak hızla geliştiği
bu dönemde köpek eğitimine başlanabilir[13] Kalıcı dişleri çıkmaya başlar ve
zaman zaman bu nedenle canları yandığı için eniklerin dikkati kolayca
dağılabilir. Diş çıkarmaya yardımcı oyuncaklar verilmezse, mobilyaları ve
etrafındaki diğer sert cisimleri çiğner. Bu dönemde bazı enikler komutları
dinlemeye ve eğitilmeye isteksiz davranabilir…
Köpeklerin kişilik gelişimi olgunluğa ulaşana kadar devam
eder. Köpekler de insanlar gibi duygusal olgunluğa ulaşmadan önce cinsel
olgunluğa ulaşır. Kurtlarda ise cinsel gelişim ve kişilik gelişimi daha uyumlu
bir şekilde tamamlanır. 7-8 aylıkken köpekler anksiyeteden muzdarip olur,
özgüven eksikliği ve yabancılardan korkma belirtileri gösterirler. Eğer problem
kalıtımsal değilse, belirtiler birkaç ay içinde kaybolur. Eğer kalıtımsal bir
sorun varsa, rahatsızlık kalıcı olmasının yanı sıra zamanla şiddetlenebilir…
0 yorum:
Yorum Gönder